بهبود درک گفتار در کودکان کم شنوا

تصور کنید کودکی را که با اشتیاق به اطراف نگاه می‌کند، اما در فهمیدن و دنبال کردن حرف‌های ساده دچار مشکل است. برای بسیاری از والدین، کم‌شنوایی فرزندشان نه‌تنها یک چالش پزشکی، بلکه دغدغه‌ای عمیق برای آینده ارتباطی و اجتماعی اوست. درک درست گفتار، پایه اصلی یادگیری، تعامل و اعتمادبه‌نفس کودکان است. خوشبختانه امروزه با پیشرفت روش‌های توانبخشی مانند گفتاردرمانی، آموزش‌های شنیداری و ابزارهایی مثل سمعک و کاشت حلزون، می‌توان به کودکان کم‌شنوا کمک کرد تا دنیای صداها را بهتر بشنوند و کلمات را شفاف‌تر بفهمند. اگر شما هم به دنبال راهکارهایی هستید که کیفیت زندگی و مهارت‌های ارتباطی فرزندتان را ارتقا دهد، این مقاله دقیقاً برای شما نوشته شده است.

کم‌شنوایی و رشد کودک

شنوایی یکی از مهم‌ترین حواس برای رشد گفتار، زبان و مهارت‌های ارتباطی است. تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که دچار کم‌شنوایی هستند، بیشتر در معرض تأخیر در یادگیری زبان، مشکلات تحصیلی و سختی در برقراری ارتباط با خانواده و دوستان قرار می‌گیرند. اگر این موضوع به موقع شناسایی و درمان نشود، می‌تواند بر تمام ابعاد رشد کودک اثر بگذارد.

اهمیت مداخله زودهنگام

کم‌شنوایی باید بلافاصله پس از تشخیص یا حتی مشکوک شدن به آن مورد پیگیری قرار گیرد. هرچه کودک زودتر در معرض محرک‌های زبانی و گفتاری قرار بگیرد، شانس بیشتری برای رشد طبیعی مهارت‌های ارتباطی خواهد داشت. مطالعات نشان می‌دهد مداخله به‌موقع (چه با گفتاردرمانی و چه با وسایلی مانند سمعک یا کاشت حلزون) به کودکان کمک می‌کند زبان گفتاری یا زبان اشاره را راحت‌تر بیاموزند و ارتباط مؤثرتری با همسالان خود برقرار کنند.

نقش گفتاردرمانی

گفتاردرمانی یکی از مهم‌ترین روش‌های توانبخشی برای کودکان کم‌شنوا و کودکانی است که کاشت حلزون دارند. گفتاردرمانگر یا آسیب‌شناس گفتار-زبان (SLP) با کودک کار می‌کند تا مهارت‌های زیر را تقویت کند:

زبان دریافتی (درک کلمات و جملات دیگران)
زبان بیانی (توانایی استفاده از کلمات برای بیان افکار و احساسات)
اصلاح تولید صداها (نحوه صحیح بیان حروف و کلمات)
کنترل صدا و گفتار (بلندی صدا، روانی کلام و تنفس)

بسته به شرایط کودک، ممکن است تمرکز درمان بر روی زبان، مکانیک گفتار یا حتی مسائل مرتبط با بلع و تغذیه باشد.

چالش‌ها و روند درمان

روند گفتاردرمانی همیشه سریع و آسان نیست. برخی کودکان به زمان بیشتری برای پیشرفت نیاز دارند و گاهی والدین ممکن است احساس ناامیدی کنند. اما استمرار در درمان معمولاً نتایج ارزشمندی به همراه دارد و به کودک کمک می‌کند به نقاط عطف رشدی نزدیک شود.

تکامل گفتار در کودکان کم‌شنوا

توسعه گفتار شامل چند بخش مهم است:

آگاهی واجی (تشخیص صداها و آواها)
بیان صحیح صداها
کنترل زیر و بمی و آهنگ صدا
کیفیت و شدت صدا

کودکان کم‌شنوا معمولاً در کنترل بلندی یا وضوح صدا مشکل دارند و ممکن است خیلی بلند یا خیلی آهسته صحبت کنند. کاشت حلزون می‌تواند کمک کند تا کودک صداها را بهتر بشنود و راحت‌تر گفتار خود را تنظیم کند، اما یادگیری این مهارت‌ها نیازمند تمرین و آموزش مداوم است.

نکات مهم در ارتباط با کودکان دارای کاشت حلزون

هنگام صحبت در سمت ایمپلنت قرار بگیرید.
محیط آرام و روشن انتخاب کنید.
از حالات صورت و حرکات برای انتقال معنا استفاده کنید.
از لب‌خوانی و اشاره‌های غیرضروری پرهیز کنید.
در صورت عدم درک، جمله را تکرار یا بازنویسی کنید.
توجه کودک را به صداهای محیط جلب کنید.
همیشه بازخورد مثبت و تشویق داشته باشید.

مزایای گفتاردرمانی

گفتاردرمانی فقط بر تلفظ درست تمرکز ندارد؛ بلکه طیف وسیعی از مهارت‌ها را پوشش می‌دهد:

بهبود مهارت‌های مکالمه و تعامل اجتماعی
تقویت توانایی بیان نیازها و افکار
یادگیری قوانین و نوبت‌گیری در گفتگو
توسعه مهارت‌های ارتباط غیرکلامی مانند زبان بدن
افزایش دایره لغات و جمله‌سازی درست
کمک به کودکان دارای اوتیسم یا مشکلات یادگیری برای درک ارتباط اجتماعی
توانبخشی مشکلات بلع و تغذیه

چرا شروع زودهنگام مهم است؟

آغاز گفتاردرمانی در سنین پایین، جلوی بسیاری از مشکلات بعدی را می‌گیرد. این کار نه‌تنها به موفقیت تحصیلی کودک کمک می‌کند، بلکه اعتمادبه‌نفس او را بالا می‌برد و امکان برقراری ارتباط مستقل‌تر با دیگران را فراهم می‌کند. گفتاردرمانگر با ارزیابی دقیق، یک برنامه درمانی اختصاصی برای هر کودک طراحی می‌کند تا بهترین نتیجه حاصل شود.

✨ در یک جمله: کم‌شنوایی اگر زود شناسایی و درمان شود، مانعی برای رشد کودک نخواهد بود و گفتاردرمانی می‌تواند یکی از کلیدی‌ترین ابزارها برای موفقیت او در یادگیری و زندگی اجتماعی باشد.

بهبود درک گفتار در کودکان کم شنوا چگونه صورت میگیرد؟

در پردازشگر های سمعک و کاشت حلزون برنامه ایی تحت موسیقی (Music) وجود دارد که باید توسط شنوایی شناس فعال گردد.

در این سمعک ها تن های مختلف موسیقی را از هم تفکیک می کند .

و آن را برای کاربران خود تقویت کند که افراد ناشنوا هم بتوانند براحتی صدای موسیقی را بشنوند و از آن لذت ببرند.

طبق مطالعات فراوانی که در این زمینه صورت گرفته است آهنگ های ریتم دار (موسیقی) به خاطر داشتن تن های پیچیده سبب فعال شدن مسیرهای عصبی فراوانی در مغز کودک می شود و این امر منجر به بلوغ بیشتر این مسیرهای عصبی می شود.

که در نهایت ماحاصل آن درک بالاتر و تمایز بهتر جنبه های مختلف گفتار و سایر صداهای محیطی می باشد(1).

همچنین اخیرا پروفسور Kraus بیان کرده است که اگر کودک را از همان اوایل با موسیقی آموزش داد، درک محرک های پیچیده گفتاری و حتی درک گفتار کودک در محیط های نویزی و پرسر و صدا افزایش می یابد(2).

برای مثال در شکل زیر دیده می شود با آموزش کودک کاشت شده با موسیقی، تعداد ارتباطات مغز کودک افزایش می یابد.

از اینرو مغز کودک بیشتر رشد می کند و سبب بهبود درک گفتار کودک می شود.

بهبود درک گفتار قبل و بعد از آموزش

همچنین در شکل زیر دیده می شود اگر کودک به صدای موسیقی گوش دهد مناطق عصبی بیشتری در مغز وی نسبت به صدای گفتار فعال می شود و این امر باعث رشد بیشتر مغز کودک می شود

(مناطق قرمز رنگ نشان دهنده فعال شدن مغز هستند که در شکل سمت راست دیده می شود مناطق بیشتری از مغز با موسیقی فعال شده است).

فعال شدن مناطق مغزی با صدای موسیقی و صدای گفتار

ازاین رو والدین باید دقت داشته باشند که همواره از موسیقی به عنوان یک ابزار کارامد در جهت تقویت سیستم عصبی کودک و رشد گفتار و زبان کودک خود بهره ببرد.

همچنین همکاران شنوایی شناس و گفتار درمانگر لازم است در تمرینات تواتبخشی شنیداری خود از محرک موسیقی در جهت پیشرفت جنبه های مختلف سیستم شنوایی و در نهایت رشد گفتار و زبان بیمار خود بهره ببرند.

جمع‌بندی

کم‌شنوایی در کودکان اگر به‌موقع شناسایی و درمان نشود، می‌تواند بر رشد زبان، گفتار، یادگیری و حتی روابط اجتماعی آن‌ها اثر بگذارد. مداخله زودهنگام، چه با استفاده از سمعک و کاشت حلزون و چه با برنامه‌های توانبخشی مثل گفتاردرمانی، نقش مهمی در بهبود مهارت‌های شنیداری و گفتاری دارد. گفتاردرمانی به کودکان کمک می‌کند صداها را بهتر درک کنند، کلمات را درست بیان کنند و توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دیگران را به دست آورند.

هرچند روند درمان ممکن است زمان‌بر و چالش‌برانگیز باشد، اما نتایج آن ارزشمند است؛ چراکه به کودک امکان می‌دهد در مدرسه موفق‌تر عمل کند، اعتمادبه‌نفس بیشتری پیدا کند و ارتباطات اجتماعی سالم‌تری بسازد. در نهایت، با حمایت خانواده، متخصصان و استفاده از روش‌های نوین توانبخشی، کودکان کم‌شنوا می‌توانند مسیر رشد و یادگیری خود را با قدرت بیشتری ادامه دهند.

سوالات متداول درباره بهبود درک گفتار در کودکان کم شنوا

1. چرا شنوایی برای رشد گفتار و زبان کودک حیاتی است؟

زیرا کودک برای یادگیری زبان نیاز دارد صداها و کلمات را به‌طور مداوم بشنود. هر اختلالی در شنوایی می‌تواند باعث تأخیر در رشد گفتار، مشکلات تحصیلی و ضعف در ارتباط اجتماعی شود.

2. کم‌شنوایی کودکان چه زمانی باید بررسی شود؟

به محض اینکه والدین یا پزشک به وجود کم‌شنوایی مشکوک شوند، باید کودک تحت ارزیابی و درمان قرار گیرد. مداخله زودهنگام بهترین شانس را برای رشد طبیعی زبان و گفتار فراهم می‌کند.

3. گفتاردرمانی برای کودکان کم‌شنوا چه نقشی دارد؟

گفتاردرمانی به کودک کمک می‌کند کلمات را بهتر درک کند، افکارش را بیان کند، صداها را درست تولید کند و کنترل بیشتری بر تنفس و بلندی صدا داشته باشد.

4. آیا روند گفتاردرمانی سریع است؟

خیر، پیشرفت ممکن است زمان‌بر باشد و گاهی والدین احساس کندی ببینند، اما استمرار در تمرین‌ها نتایج مؤثر و ماندگاری به همراه دارد.

5. کاشت حلزون چه کمکی به کودکان می‌کند؟

کاشت حلزون امکان شنیدن طیف وسیعی از صداها را فراهم می‌کند و به کودک اجازه می‌دهد گفتار را واضح‌تر بشنود و به‌تدریج مهارت‌های گفتاری خود را تقویت کند.

6. چگونه باید با کودکان دارای کاشت حلزون صحبت کنیم؟

نگام صحبت در سمت ایمپلنت قرار بگیرید، محیط آرام و روشن انتخاب کنید، از حرکات و حالات صورت برای انتقال معنا کمک بگیرید و در صورت عدم درک، جمله را به شکلی ساده‌تر تکرار کنید.

7. موسیقی چه نقشی در بهبود درک گفتار دارد؟

موسیقی به دلیل داشتن ریتم و تنوع صوتی، مسیرهای عصبی مغز را فعال می‌کند و باعث تقویت سیستم شنوایی و بهبود تمایز صداها می‌شود. این موضوع به درک بهتر گفتار، حتی در محیط‌های پر سر و صدا، کمک می‌کند.

8. آیا گفتاردرمانی فقط روی تلفظ کار می‌کند؟

خیر. گفتاردرمانی شامل تقویت زبان دریافتی و بیانی، آموزش مهارت‌های اجتماعی، بهبود بلع و حتی کار روی ارتباط غیرکلامی مثل زبان بدن است.

9. چه فوایدی از گفتاردرمانی انتظار می‌رود؟

بهبود توانایی مکالمه، افزایش اعتمادبه‌نفس، درک بهتر قوانین گفتگو، گسترش دایره لغات، و تقویت مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیرکلامی از مهم‌ترین مزایا هستند.

10. چرا شروع زودهنگام گفتاردرمانی اهمیت دارد؟

زیرا هرچه درمان زودتر آغاز شود، کودک فرصت بیشتری برای جبران کم‌شنوایی دارد. این کار مانع از مشکلات بزرگ‌تر در آینده می‌شود و به موفقیت تحصیلی و اجتماعی او کمک می‌کند.

منابع:

Wright, R., & Uchanski, R. M. (2012). Music perception and appraisal: cochlear implant users and simulated cochlear implant listening. Journal of the American Academy of Audiology, 23, 350-365
Kraus, N., & Skoe, E. (2009). New directions: Cochlear implants. Annals of the New York Academy of Sciences, 1169(1), 516-517. doi:10.1111/j.1749- 6632.2009.04862.

وحید مرادی، دانشگاه علوم پزشکی تهران

جهت مشاوره رايگان مي توانيد متخصصین کلینیک شنوایی نجوا تماس حاصل فرماييد.

02188343584

09109259377

02188828999

02188860666