گوش، عضوی کوچک اما شگفت‌انگیز است که دنیای اطراف ما را به صدا تبدیل می‌کند و نقش حیاتی در شنیدن و حفظ تعادل بدن دارد. از لاله گوش که صداها را جمع‌آوری می‌کند تا حلزون پیچیده‌ای که امواج صوتی را به پیام‌های عصبی تبدیل می‌کند، هر بخش از گوش طراحی دقیقی دارد تا تجربه شنیداری ما را به بهترین شکل ممکن فراهم کند.

 

درک آناتومی و فیزیولوژی گوش نه تنها به شما کمک می‌کند تا با نحوه عملکرد این عضو حیاتی آشنا شوید، بلکه می‌تواند آگاهی شما را درباره حفظ سلامت شنوایی و تشخیص مشکلات گوش افزایش دهد. اگر می‌خواهید بدانید چگونه صدا از محیط به مغز می‌رسد و چرا گوش ما در تعادل و شنیدن نقش کلیدی دارد، با ما همراه باشید. این مقاله سفری جذاب در دل ساختار و عملکرد گوش است که هر شنونده‌ای باید آن را بداند.

 

آناتومی و فیزیولوژی گوش 

گوش انسان ساختاری پیچیده و دقیق دارد که علاوه بر شنوایی، در حفظ تعادل بدن نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. این عضو حیاتی از سه بخش اصلی تشکیل شده است: گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی. در ادامه هر بخش را با جزئیات و عملکردهای مهم آن بررسی می‌کنیم.

گوش خارجی

گوش خارجی شامل بخش‌هایی است که قابل مشاهده هستند و در معرض دید قرار دارند، مانند لاله گوش و مجرای گوش خارجی.

لاله گوش

لاله گوش ساختاری منحنی و انعطاف‌پذیر دارد و از جنس غضروف است. وظیفه اصلی آن جمع‌آوری امواج صوتی و هدایت آن‌ها به مجرای گوش خارجی است. شکل منحنی لاله گوش باعث تقویت صداهای دریافتی می‌شود.

مجرای گوش خارجی

مجرای گوش خارجی حدود ۳.۲۵ سانتی‌متر طول و ۰.۶۳ سانتی‌متر قطر دارد. دو سوم داخلی آن درون استخوان لوب گیجگاهی قرار گرفته و از جنس استخوان است و یک سوم خارجی از غضروف ساخته شده است. این مجرا به شکل منحنی S قرار دارد.

وظایف مجرای گوش شامل موارد زیر است:

• انتقال صدا از لاله گوش به پرده گوش (پرده تیمپان).

• تشکیل صدای تقویت شده در محدوده فرکانسی ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ هرتز.

• حفظ شرایط دمایی و رطوبتی مناسب برای انعطاف پرده گوش.

• محافظت از گوش از طریق موم (سرومن) و موهای ریز که مانع ورود حشرات و اجسام خارجی می‌شوند.

 

گوش میانی

گوش میانی شامل پرده گوش، حفره گوش میانی، شیپور استاش و زنجیره استخوانچه‌ای است.

پرده گوش (پرده تیمپان)

پرده گوش بین گوش خارجی و میانی قرار دارد و از سه لایه بافتی نازک تشکیل شده است. این پرده بسیار حساس است و با دریافت امواج صوتی به جلو و عقب نوسان می‌کند تا آن‌ها را به گوش میانی منتقل کند. علاوه بر این، پرده گوش از ساختارهای ظریف گوش میانی و داخلی محافظت می‌کند.

حفره گوش میانی

حفره گوش میانی درون استخوان ماستوئید در لوب گیجگاهی قرار دارد و از پرده گوش تا گوش داخلی امتداد می‌یابد. پوشش داخلی آن غشای موکوزی دارد و حجم تقریبی آن حدود ۲ سانتی‌متر مکعب است.

شیپور استاش

شیپور استاش وظیفه متعادل کردن فشار هوا و تهویه گوش میانی را دارد. در حالت عادی بسته است و هنگام بلع یا جویدن باز می‌شود. اگر فشار بین گوش میانی و خارجی متعادل نباشد، پرده گوش کشیده می‌شود و باعث درد و کاهش توانایی انتقال صدا می‌گردد.

زنجیره استخوانچه‌ای

گوش میانی دارای سه استخوانچه کوچک به نام‌های چکشی، سندانی و رکابی است که صدا را به گوش داخلی منتقل کرده و حدود ۲۵ دسی‌بل آن را تقویت می‌کنند.

• استخوانچه چکشی به پرده گوش متصل است.

• سندانی بین چکشی و رکابی قرار دارد.

• رکابی پایه خود را به پنجره بیضی شکل گوش داخلی می‌چسباند.

دو عضله کوچک، عضله تنسور تیمپانی و عضله رکابی، با انقباض در برابر صداهای بلند، از آسیب به ساختارهای گوش میانی و داخلی جلوگیری می‌کنند.

 

گوش داخلی

گوش داخلی شامل سیستم شنوایی (حلزون گوش) و سیستم تعادلی (دهلیز) است که داخل یک کپسول استخوانی مشترک قرار دارند و مایعات مشابهی را به اشتراک می‌گذارند.

سیستم تعادلی (دهلیزی)

این سیستم شامل سه مجرای نیم‌دایره‌ای، اتریکول و ساکول است و همراه با سیستم بینایی و سیستم سوماتوسنسوری، نقش مهمی در حفظ تعادل بدن دارد. اطلاعات این بخش توسط عصب هشتم (عصب دهلیزی-شنوایی) منتقل می‌شود.

حلزون گوش

حلزون گوش ساختاری مارپیچی دارد و شامل سه اتاقک پر از مایع است:

• دو اتاقک خارجی پر از پری‌لنف که ساختارهای داخلی را حمایت می‌کند.

• یک اتاقک داخلی پر از اندولنف که در داکت حلزونی جریان دارد و شامل غشای پایه و ارگان کورتی است.

 

ارگان کورتی شامل حدود ۳۰,۰۰۰ سلول مویی است که امواج صوتی را به ایمپالس‌های عصبی تبدیل می‌کنند. بخش راسی حلزون فرکانس‌های پایین و بخش قاعده فرکانس‌های بالا را تشخیص می‌دهد. سپس عصب هشتم این ایمپالس‌ها را به ساقه مغز و از آنجا به لوب تمپورال مغز منتقل می‌کند تا صدا درک و تحلیل شود.

فیزیولوژی گوش؛ مسیر حرکت صدا

صدا قبل از اینکه درک شود، از چهار مرحله عبور می‌کند:

1. گوش خارجی: صدا از لاله و مجرای گوش عبور می‌کند.

2. گوش میانی: پرده گوش حرکت می‌کند و استخوانچه‌ها را به حرکت در می‌آورد.

3. گوش داخلی: رکابی انرژی صوتی را از محیط جامد به محیط مایع منتقل می‌کند و باعث تحریک ارگان کورتی می‌شود.

4. مغز: ایمپالس‌های عصبی از طریق عصب هشتم به مغز رسیده و در لوب تمپورال تحلیل می‌شوند تا صدا به صورت قابل فهم درک شود.

آناتومی و فیزیولوژی گوش

آناتومی و فیزیولوژی گوش از ۳ قسمت خارجی، میانی و داخلی تشکیل شده است که وظیفه دو بخش اول انتقال صدا از گوش خارجی به گوش داخلی می‌باشد و گوش داخلی وظیفه کدگذاری سیگنال آکوستیکی به سیگنال الکتریکی را بر عهده دارد.

گوش خارجی

گوش خارجی شبیه به یک قیف است که سبب تسهیل ورود صدا به سطح پرده صماخی می‌شود. تمام اجزای گوش خارجی به جزء نرمه گوش به وسیله غضروف الاستیک حمایت می‌شوند. کانال شنیداری با طی کردن مسیری S شکل از درون استخوان گیجگاهی به پرده صماخی می‌رسد که طول این مسیر حدود cm ۳ برآورد شده است (شکل ۱). لبه خارجی کانال گوش با مو و غدد ترشحی از اجزای داخلی‌تر همچون پرده محافظت می‌کنند که با ترکیب مو، سلول‌های مرده پوست و سرومن یک سپر محافظتی ایجاد می‌کنند که به طور مؤثری از ورود حشرات و اجسام خارجی جلوگیری می‌کنند. همچنین به واسطه محیط چرب و اسیدی خود از رشد باکتری‌ها جلوگیری می‌کند و نوعی محیط ضدآب را فراهم می‌کنند.

شکل 1: مسیر شکل کانال خارجی منتهی به پرده صماخی در استخوان گیجگاهی نشان داده شده است.

گوش میانی

گوش میانی در حفره تیمپانیک از استخوان گیجگاهی قرار گرفته است. پرده صماخی حدود cm۱ قطر دارد و سطح خارجی آن حالت مقعر دارد. پرده صماخی به وسیله شاخه‌های عصب ۱۰ و ۵ عصب دهی می‌شود و بسیار به درد حساس است. پرده از ۳ لایه سلولی تشکیل شده است که در سطح داخلی، دسته استخوانچه چکشی به آن وصل می‌شود که سبب انتقال ارتعاش صدا به دریچه بیضی می‌شود.

 

گوش میانی در فضایی به پهنای ۲ تا ۳ میلی‌متر قرار گرفته است و ۳ استخوانچه چکشی، سندانی و رکابی که مسئول انتقال صدا هستند در آن قرار گرفته‌اند و به وسیله لیگامنتهایی از حفره تیمپانیک آویزان شده‌اند. در یک انتها از این زنجیره استخوانی چکشی قرار دارد که به پرده صماخی وصل می‌شود و در انتهای دیگر رکابی قرار دارد که به دریچه بیضی وصل می‌باشد (شکل ۲).

شکل ۲: نحوه اتصال استخوانچه‌های چکشی، سندانی و رکابی در فضای گوش میانیدر گوش میانی ۲ عضله رکابی و کشنده صماخی قرار دارند که رکابی از دیواره خلفی شروع و به رکابی وصل می‌شود. کشنده صماخی هم از دیواره قدامی شروع می‌شود و به دسته چکشی وصل می‌شود، که این ۲ عضله از آسیب صوتی و تنظیم صدای وروری به گوش داخلی فعالیت دارند.

 

گوش داخلی

گوش داخلی در لابیرنت استخوانی قرار دارد و اجزای کشف و کدگذاری صدا و تعادلیدر داخل لابیرنت غشایی قرار دارند که حدفاصل این دو لابیرنت به وسیله پری لنف پر شده که از لحاظ ساختاری شبیه مایع مغزی-نخاعی می‌باشد (شکل ۳)

شکل 3: برش طولی از حلزون که فضاها و ساختارهای موجود در آن نشان داده شده استدر لابیرنت غشایی 2 جزء حلزونی و تعادلی قرار دارند که در حلزون به کمک سلول های مویی سیگنال صوتی کدگذاری می‌شود و از طریق عصب 8 به مراکز بالاتر فرستاده می‌‍شود. جزء تعادلی هم از مجاری نیم دایره، اتریکول و ساکول تشکیل شده است که مجاری نیم دایره وظیف کدگذاری شتاب زاویه اییو اتریکول و ساکول به ترتیب وظیفه کدگذاری شتاب خطی افقی و عمودی را بر عهده دارند (شکل 4).

شکل ۴: نحوی قرار‌گیری ساکول و اتریکول در گوش داخلیاگر حلزون را از مقطع ظولی برش دهیم سه فضا دالان دهلیزی، دالان میانی و دالان صماخی دیده می‌شود که از بالا به پاییننمای طولی حلزون قرار گرفته‌اند. در مطالعات نشان داده شده است که دالان صماخی و دهلیزی از پری لنف و دالان میانی از آندولنف پر شده است.

 

همانطور که در شکل دیده می‌شود ارگان تبدیل صدا به پالس‌های الکتریکی در دالان میانی قرار دارد که مجموعه این اجزاء راارگان کورتی می‌گویند که از سلول مویی داخلی، خارجی، نوار عروقی و غیره تشکیل شده است. حال بعد از تبدیل سیگنال‌های صوتی به الکتریکی پیام‌های عصبی از طریق عصب ۸ به مراکز مرکزی مرتبط با شنوایی از قبیل:

• هسته‌های حلزونی
• مجموعه زیتونی فوقانی
• کولیکولوس تحتانی
• جسم زانویی داخلی
• و در نهایت قشر شنوایی فرستاده می‌شوند.

 

مسیر‌های مرکزی شنوایی

در انتهای سلول‌های مویی داخلی فیبر‌های عصبی وجود دارد که با تجمع در حفرات مدیولوس، اسپیرال گانگلیون را شکلمی دهند که با گذر از مجرای شنوایی داخلی عصب ۸ را تشکیل داده و به هسته‌های حلزونی در ساقه مغز منتهی می‌شودکه در این هسته‌ها سرنخ‌های طیفی مهم برای مکان‌یابی عمودی، ویژگی‌های زمانی صوتی و بسیاری از جنبه‌های مهم برای درک و تمایز صدا استخراج می‌شود.

 

پس از ورود فیبر‌های عصبی به هسته‌های حلزونی مسیر بعدی مجموعه زیتونی فوقانی می‌باشد که در هسته هایMSO وLSO آن به ترتیب تفاوت زمان و شدت کد‌گذاری می‌شود. حال از خود این هسته‌ها و هسته‌های حلزونی فیبر‌های عصبی صورت همسو و دگرسو به کولیکولوس تحتانی در مغز میانیفرستاده می‌شوند. گفته می‌شود که اطلاعات لازم برای پردازش نوسانات تیزی صدا، پاسخ استارتل و چرخش سریع سر در واکنش بهنویز ناگهانی یا صدای بلند در این هسته پردازش می‌شود.

مسیر بعد از کولیکولوس تحتانی، جسم زانویی داخلی است که اطلاعات از کولیکولوس تحتانی و مجموعه زیتونی فوقانیدریافت می‌کند. در این هسته مناطق خاصی برای پاسخ به محرکات پیچیده اختصاص یافته است. در نهایت این مسیر عصبی به قشر شنوایی در لوب گیجگاهی ختم می‌شود. قشر شنوایی اولیه در داخل شیار خارجی قرار گرفته است.

 

در قشر شنوایی درک آگاهانه از صدا، پردازش‌های نهایی اطلاعات گفتاری، مکان‌یابی و در نهایت بالاترین سطح از پردازش‌های شنوایی که علاوه بر پردازش‌های خاص خود مسیر شنیداری، سایر پردازش‌های تأثیر‌گذار بر شنوایی همچون بینایی رادر خود بازنمایی می‌کند و به واسطه ارتباطات قوی با قشر پیشانی، مناطق درکی و تولیدی زبان و غیره می‌تواند به طوربسزایی روند کسب اطلاعات ورودی و بازنمود آن را در جوانب مختلف نشان دهد (شکل ۵ و ۶).

شکل 5: مسیرهای عصبی از حلزون تا قشر شنوایی از این رو اهمیت بررسی دقیق قشر شنوایی در افراد دچار آسیب شنوایی بخصوص در کودکان که پیش از مرحله زبان آموزی دچارکم شنوایی شده اند و نحوه رشد و پلاستیسیتی بعد از شروع استفاده از تقویت کننده  و بلوغ آن می‌‍تواند به نحو دقیقی نحوه عملکرد آن را نشان دهد.

 

می‌توان استنباط کرد که مهمترین جنبه در بررسی مفید بودن یک تقویت کننده اعم از سمعک یا پروتوز کاشتینه حلزونی، بازنمایی طبیعی آن در سطح قشر شنوایی است که آزمون پاسخ شنوایی دیررس[3] این امکان را فراهم ساخته است تا شنوایی شناس بتواند عملکرد وسیله تقویت کننده را در سطح قشر شنوایی مشاهده کند.    شکل 6: چین خوردگی‌های سطح قشر شنوایی، جایگاه آناتومیکی جیروس گیجگاهی و تقسیم بندی آن نشان داده شده است.

منابع آناتومی و فیزیولوژی گوش : 

1. Tolleth, H. (1978). Artistic anatomy, dimensions, and proportions of the external ear.Clinics in plastic surgery, 5(3), 337-345.
2. Ades, H. W., & Engström, H. (1974). Anatomy of the inner ear. InAuditory System (pp. 125-158). Springer Berlin Heidelberg.
3. Johnstone, B. M., & Taylor, K. J. (1971). Physiology of the middle ear transmission system.Journal of the Oto-laryngological Society of Australia,3(2), 226.
4. Seikel, J., King, D., & Drumright, D. (2009).Anatomy & physiology for speech, language, and hearing. Cengage Learning.
5. Musiek, F. E., & Oxholm, V. B. (2000). Anatomy and physiology of the central auditory nervous system: a clinical perspective.Audiology diagnosis, 45-72.

[1] earlobe [2]  Tensor Tympani [3] Auditory late latency response

 

جمع بندی

گوش، عضوی کوچک اما شگفت‌انگیز است که دنیای اطراف ما را به صدا تبدیل می‌کند و نقش حیاتی در شنیدن و حفظ تعادل بدن دارد. از لاله گوش که صداها را جمع‌آوری می‌کند تا حلزون پیچیده‌ای که امواج صوتی را به پیام‌های عصبی تبدیل می‌کند، هر بخش از گوش طراحی دقیقی دارد تا تجربه شنیداری ما را به بهترین شکل ممکن فراهم کند.

 

درک آناتومی و فیزیولوژی گوش نه تنها به شما کمک می‌کند تا با نحوه عملکرد این عضو حیاتی آشنا شوید، بلکه می‌تواند آگاهی شما را درباره حفظ سلامت شنوایی و تشخیص مشکلات گوش افزایش دهد. اگر می‌خواهید بدانید چگونه صدا از محیط به مغز می‌رسد و چرا گوش ما در تعادل و شنیدن نقش کلیدی دارد، با ما همراه باشید. این مقاله سفری جذاب در دل ساختار و عملکرد گوش است که هر شنونده‌ای باید آن را بداند.

 

سوالات متداول درباره آناتومی و فیزیولوژی گوش

گوش شامل چه بخش‌هایی است و هر بخش چه وظیفه‌ای دارد؟

گوش انسان از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

• گوش خارجی: جمع‌آوری و هدایت صداها به پرده گوش.

• گوش میانی: تقویت صدا و انتقال آن به گوش داخلی از طریق استخوانچه‌ها.

• گوش داخلی: تبدیل امواج صوتی به سیگنال عصبی و حفظ تعادل بدن.

---

لاله گوش چه وظیفه‌ای در شنیدن دارد؟

لاله گوش، ساختاری منحنی و انعطاف‌پذیر دارد و وظیفه‌اش جمع‌آوری صداها و هدایت آن‌ها به مجرای گوش خارجی است. شکل منحنی لاله گوش باعث تقویت صداهای دریافتی می‌شود.

---

مجرای گوش خارجی چگونه از گوش محافظت می‌کند؟

مجرای گوش خارجی دارای موهای ریز و غدد ترشح‌کننده موم (سرومن) است که:

• مانع ورود حشرات و اجسام خارجی می‌شود.

• شرایط دمایی و رطوبتی مناسب برای پرده گوش ایجاد می‌کند.

• رشد باکتری‌ها را محدود کرده و یک محیط ضدآب فراهم می‌کند.

---

پرده گوش چه نقشی در فرآیند شنیدن دارد؟

پرده گوش یا پرده تیمپان بین گوش خارجی و میانی قرار دارد و با نوسان در پاسخ به امواج صوتی:

• صدا را به استخوانچه‌های گوش میانی منتقل می‌کند.

• از ساختارهای ظریف گوش میانی و داخلی محافظت می‌کند.

---

استخوانچه‌های گوش میانی چه هستند و چگونه صدا را منتقل می‌کنند؟

گوش میانی دارای سه استخوانچه کوچک است: چکشی، سندانی و رکابی.
این استخوانچه‌ها با حرکت پرده گوش:

• صدا را تا گوش داخلی هدایت می‌کنند.

• حدود ۲۵ دسی‌بل آن را تقویت می‌کنند.

• عضلات کوچک مرتبط با آن‌ها از آسیب به گوش در برابر صداهای بلند جلوگیری می‌کنند.

---

 شیپور استاش چه وظیفه‌ای دارد؟

شیپور استاش فشار هوای گوش میانی را با محیط بیرون متعادل می‌کند و با عمل بلع یا جویدن باز می‌شود. اگر فشار متعادل نباشد، پرده گوش کشیده شده و باعث درد و کاهش شنوایی می‌شود.

---

 حلزون گوش چیست و چه نقشی در شنوایی دارد؟

حلزون گوش ساختاری مارپیچی در گوش داخلی است که شامل سه اتاقک پر از مایع می‌شود.

• سلول‌های مویی داخل حلزون امواج صوتی را به ایمپالس عصبی تبدیل می‌کنند.

• این سیگنال‌ها از طریق عصب هشتم به مغز منتقل می‌شوند تا صدا درک و تحلیل شود.

---

 سیستم دهلیزی گوش چه عملکردی دارد؟

سیستم دهلیزی شامل سه مجرای نیم‌دایره‌ای، اتریکول و ساکول است و نقش اصلی آن حفظ تعادل بدن است. این سیستم اطلاعات خود را به مغز ارسال می‌کند تا موقعیت و حرکت بدن تنظیم شود.

---

 مسیر حرکت صدا از گوش تا مغز چگونه است؟

۱. گوش خارجی: صدا از لاله و مجرای گوش عبور می‌کند.
۲. گوش میانی: پرده گوش و استخوانچه‌ها صدا را تقویت و منتقل می‌کنند.
۳. گوش داخلی: حلزون صدا را به ایمپالس عصبی تبدیل می‌کند.
۴. مغز: لوب تمپورال اطلاعات را پردازش و صدا را درک می‌کند.

---

 چرا درک آناتومی و فیزیولوژی گوش اهمیت دارد؟

شناخت دقیق ساختار و عملکرد گوش به ما کمک می‌کند:

• سلامت شنوایی خود را حفظ کنیم.

• مشکلات شنوایی را به موقع تشخیص دهیم.

• اهمیت تقویت‌کننده‌های شنوایی (سمعک یا کاشت حلزونی) را بهتر درک کنیم.

 

در کلینیک شنوایی و سمعک نجوا تشخیص و درمان انواع کم شنوایی ها زیر نظر گروهی از متخصصین انجام می شود. و در این کلینیک پیشرفته ترین و مجهز ترین سمعک های روز دنیا تجویز و تنظیم می شود.

دكتر وحيد مرادي متخصص شنوايي شناسي نوزادان و كودكان

از دانشگاه علوم پزشكي تهران

جهت مشاوره رايگان مي توانيد با شماره زير تماس حاصل فرماييد.

02188343584

09109259377

02188828999

02188860666